KWANINI BAADHI YA WANAWAKE HUKOMA HEDHI KABLA YA UMRI?

Na Adimu Nihuka Jr.

Ingawa kuna wanaowahi au kuchelewa kidogo, kwa kawaida wasichana huanza kuona damu ya hedhi kwa mara ya kwanza wanapofikia umri kati ya miaka 12 na 16. Hali hii ni muhimu katika maisha na makuzi ya msichana, hujulikana kama kuvunja ungo.

Msichana anapovunja ungo, anatazamiwa kuendelea kupata damu ya hedhi kila mwezi hadi anapofikia kipindi cha kukoma hedhi. Katika sehemu mbalimbali duniani, wanawake wengi hufikia kipindi cha kukoma hedhi wakiwa na umri kati ya miaka 45 na 55, lakini wapo wachche wanaofikia kipindi hicho wakiwa na miaka 60 au zaidi.

Utafiti uliofanywa na Rosemary Mrina mwaka 2009 mkoani Singida ulibainisha kuwa wanawake wengi hapa nchini hufikia kipindi cha komahedhi wakiwa na wastani wa miaka 47. Komahedhi ni hali ya kawaida ya utendaji wa mwili wa mwanamke inayotekea mwanamke anapopoteza uwezo wa kuzaa kutokana na kuwa na umri mkubwa.

Dalili ya kwanza inayoonyesha kuwa mwanamke amefikia komahedhi ni kutokuona damu ya hedhi kila mwezi kwa zaidi ya miezi 12 mfulululizo. Mwanamke anapofikia hali hii hawezi kupata damu ya hedhi. Katika hali ya kawaida siyo rahisi msichana mwenye afya njema kukoma hedhi katika kipindi cha ujana. Lakini jambo la kushangaza ni kwamba, baadhi ya wasichana huingia mapema katika kipindi cha komahedhi wakiwa na umri kati ya miaka 13 na 19 na wanawake wengine huingia kipindi hicho wakiwa na umri chini ya miaka 40.

MATATIZO YA KOMAHEDHI.

Katika ulimwengu wa leo ambao unasisitiza wasichana kupata elimu darasani hadi kufikia chuo kikuu, kuna uwezekano mkubwa kwa baadhi ya wasichana na wanawake wanotumia muda mwingi kutafuta elimu, kujikuta wanakoma kupata hedhi katika kipindi cha kuhangaika kupata elimu. Hali ya komahedhi ya mapema huwanyima baadhi ya wasichana na wanawake fursa ya kupata watoto na kufurahia maisha ya ndoa zao.

Halikadhalika, wasichana na wanawake wengi wanaopata hali hii wanakabiliwa na athari hasa za kisaikolojia na wakati mwinginw huangukia katika imani za kishirikina kwa kuhisi kuwa wamerogwa. Mbali na dalili za kutokuna damu ya mwezi, msichana pia anaweza kutokwa na jasho mara kwa mara wakati wa usiku, kukosa usingizi na kukojoa mara kwa mara.

Pia kupungua kwa hamu ya tendo la kujamiiana, kupungua kwa majimaji yanayolainisha uke wakati wa tendo la kujamiiana, ukavu wa ngozi na kukasirika bila sababu za msingi. Mambo haya huongeza hali ya msongo wa kumnyima msichana furaha na raha.

Watafiti wengi wa masuala ya afya ya uzazi wanabainisha kuwa kutokana na sababu mbalimbali, akti ya asilimia moja hadi 4% ya wanawake walioko katika umri wa kuzaa hukabiliwa na tataizo hili la komahedhi ya mapema. Huko nchini marekani 4% ya wanawake hupata hali hii.

Pia utafiti uliofanya na taasisi ya mabadiliko ya kijamii na kiuchumi (ISEC) iliyoko Bangalore, India nao wamebaini kuwa, wastani wa 8% ya wanawake wenye umri kati ya miaka 35 na 39 wanapata komahedhi ya mapema kuliko walivyotarajia.

Tatizo hili linaweza kusababishwa na magonjwa ya kuambukiza na yasiyoambukiza, tiba ya upasuaji ya kuondoa mfumo wa kizazi, tezi za mayai, matibabu ya kutumia miozi yz jua, dawa za kutibu saratani, athari ya baadhi ya kemikali au urithi wa vinasaba vyenye mwelekeo wa tatizo hili.

KINACHOSABABISHA KOMAHEDHI

Takwimu zinaonyesha kuwa kati ya 10% na 20% ya wasichana na wanawake wote wanaopata tatizo hili, ni wale ambao katika familia zao kuna historia ya kutokea kwa komahedhi ya mapema. Utafiti wa hivi karibuni uliofanywa na wanasayansi chuo kikuu cha California San Frncisco (UCSF) cha Marekani na kuchapishwa mwaka 2013 katika jarida la Cancer, ulibainisha kuwa uhusiano wa karibu akti ya urithi na vinasaba ya BRCA na kutokea kwa komahedhi ya mapema.

“Matokeo ya utafiti wetu yanaonyesha kuwa mabadiliko yaliyotokea katika vinasaba hivi yana uhusiano wa kutokea kwa mapema hali ya komahedhi, hali ambayo inaweza kusababisha ongezeko la hali ya ugumba”, anasema Dr Mitchell Rosen, Profesa wa sayansi ya uzazi na magonjwa ya wanawake, Chuo kikuu cha California San Francisco.

Mambo mengine yanayochangia kutokea kwa komahedhi ya mapema ni tezi ya mayai kushindwa kutengeneza mayai na kuzalisha vichocheo vinavyodumisha hali ya jinsia ya kike, lishe duni, matumizi holela ya dawa kama vile Tamoxifen, uvutaji mkubwa wa sigara, magonjwa ya tezi za shingo pamojana na kisukari. Vyanzo vingine ni uambukizo wa virus vya mafindofindo, ugonjwa wa kifua kikuu pamoja na msongo wa mawazo wa muda mrefu.

Wasichana wanaofanya mazoezi mazito ya kukimbia pia wanaweza kupata hali hii. Kuhusuvyanzo vya tatizo hili Dk Marjorie Dixon, bingwa wa tiba za uwezeshaji wanawake wagumba kupata watoto katika kituo cha sayansi za afya cha Sunnybrook kilichopo jijini Toronto nchini Canada anasema:- Mara nyingi sababu hazieleweki ila baadhi ya tafiti zinaonyesha kuwa kutokana na kupungua kwa vichocheo vya jinsi mwili hasa Estogeni.

WENYE TATIZO WAFANYE NINI?

Msichana anayepata komahedhi ya mapema, anashauriwa kuonana na mtaalamu wa magonjwa ya wanawake haraka ili kufanyiwa tiba pamoja na uchunguzi wa kina ikiwa ni pamoja na kuchunguza afya yake kuhusu uwezekano wa kuwa na tatizo la kisukari au maradhi ya tezishingo. Ili kupunguza athari mabay za hali hii inashuriwa kuboresha hali ya lishe kwa kutumia vyakula vyenye vitamin na madini kwa wingi.

Matumizi ya maharage ya soya au mazao yake pia yanasaidia kwa vile yana dawalishe aina ya Phytoestrogens kwa wingi ambayo yanasaidia kudumisha afya ya jinsi kwa wanawake wa rika zote. Mazoezi mepesi kila siku pia yanaaidia kupunguza athari mbaya ya tatizo hili kwa wasichana na wanawake kwa ujumla.

Chanzo: Gazeti la Mwananchi la tarehe 21/11/2015.